भारतातील पेट्रोल पंप व्यवसाय हा अनेकांना आकर्षित करणारा व्यवसाय आहे. वाहनांची वाढती संख्या, औद्योगिक विकास आणि ग्रामीण भागातही वाढणारी मागणी यामुळे या क्षेत्रात चांगले उत्पन्न मिळण्याची शक्यता असते. मात्र, प्रत्यक्षात पेट्रोल पंप चालवणं म्हणजे फक्त पेट्रोल विकून नफा मिळवणं नाही, तर यामागे एक व्यवस्थापकीय, आर्थिक आणि धोरणात्मक दृष्टिकोन लागतो.
पेट्रोल पंपचे दररोज विक्री व उत्पन्न
एका सरासरी पेट्रोल पंपावर दररोज सुमारे 5,000 ते 20,000 लिटर इंधन विकले जाते. हे प्रमाण पंपाच्या स्थानावर, ब्रँडवर (जसे IOC, BPCL, HPCL), स्थानिक स्पर्धेवर आणि ग्राहकांच्या वर्तणुकीवर अवलंबून असते.
उदाहरणार्थ, जर एखाद्या पंपावर दररोज 10,000 लिटर पेट्रोल विकले गेले, आणि कंपनीकडून मिळणारा कमिशन दररोज सुमारे ₹3 प्रति लिटर असेल, तर फक्त पेट्रोल विक्रीवरून ₹30,000 इतके उत्पन्न होऊ शकते. याशिवाय, डिझेल विक्री, इंधनाशिवाय इतर सेवा (जसे की हवा भरणे, ऑइल चेंज, मिनरल वॉटर/स्नॅक्स विक्री) यावरूनही अतिरिक्त उत्पन्न मिळते.
खर्चाचे गणित
उत्पन्नामध्येून खालील खर्च वजा करावे लागतात:
- कामगारांचे वेतन
- वीजबिल
- देखभाल खर्च
- टँकरमधून इंधन आणण्याचे भाडे
- परवाने व इतर शासकीय शुल्क
- सुरक्षा व्यवस्थेचा खर्च
- दररोजचा इंधन बाष्पन (evaporation loss)
हे सर्व खर्च वजा केल्यावर प्रतिदिन निव्वळ नफा ₹5,000 ते ₹15,000 दरम्यान असू शकतो. अर्थात, मोठ्या शहरातील, हायवेवर असलेल्या आणि अधिक विक्री करणाऱ्या पंपांना यापेक्षा जास्त नफा मिळतो.
अतिरिक्त उत्पन्न स्रोत
आजकाल अनेक पंपावर सहकारी सुविधा दिल्या जातात:
- ATM मशीन
- मिनी मार्ट
- कार वॉश
- फास्टटॅग सेवा
- LPG गॅस रिफिलिंग
या सुविधा सुद्धा पंप मालकासाठी अतिरिक्त उत्पन्नाचे स्रोत ठरतात.
निष्कर्ष
पेट्रोल पंप हे एक स्थिर आणि दीर्घकालीन उत्पन्न देणारे व्यवसाय मॉडेल आहे. मात्र, त्यामागे काटेकोर नियोजन, चांगली सेवा, पारदर्शक व्यवहार आणि व्यवस्थापन असणे आवश्यक आहे. दररोज उत्पन्न भरपूर असले तरी ते टिकवून ठेवण्यासाठी नियमित देखरेख आणि ग्राहक समाधानी ठेवणे आवश्यक आहे.
